Bronkoskopi, solunum şikayetlerinizin sebebinin bulunmasında veya hastalık durumunuzun
gidişini değerlendirmede yardımcı olan ve bazı özel durumlarda tedavi olanağı
sağlayan bir muayene yöntemidir. Bronkoskopi,
gırtlağı (larenks), ana soluk borusunu (trakea), hava yollarının dallarını
(bronşlar) ve akciğerin bazı bölgelerini doktorun doğrudan
doğruya görmesini sağlar.
Bronkoskop
Bronkoskopi
işlemi, bronkoskop adını verdiğimiz bir aletle yapılır.
Bronkoskop, uzun, bükülebilir, ince bir kurşun kalem kalınlığında ucunda parlak
bir ışık bulunan bir tüptür. Bu tüp bükülebilir olmasından dolayı burundan veye
ağızdan kolaylıkla sokulur, ses tellerinin arasında geçerek gırtlağa, buradan
trakeaya ve sonra da bronşlara iletilir. Tüpün mercekli kısmından bakınca
doktor solunum yollarının çeşitli bölgelerini gayet açık ve aydınlık bir
şekilde görebilir. Böylece solunum yollarında veya akciğerde bir hastalığın
bulunup bulunmadığı saptanır. Görüntü, gerektiğinde bir televizyon ekranına yansıtılabilir, video kasedine
kaydedilebilir veya fotoğrafı alınabilir.
Bronkoskopi
sırasında, gözleme ek olarak, aşağıdaki işlemler uygulanabilir:
- Bronkoskopun içinden geçen bir kanal aracılığı ile aspiratör adı verilen emici
bir cihazla nefese yollarının içindeki balgam, kan ve salgılar emilerek dışarı
çekilebilir. Kanala fizyolojik tuzlu su şırınga edilerek yıkantı sıvısı tekrar
aspiratör ile emilir. Bu sıvı laboratuvara gönderilerek sitolik ve bakteriyolojik
incelenmesi yapılır. Bu incelemeler çok önemli bir teşhis olanağı
sağlar.
- Ucunda ufak bir pens bulunan bükülebilir bir telle bronşun çeperinden veya
görülen hastalıklı bir odaktan ufak bir doku parçası alınır. Bu biyopsi diyoruz.
Bu doku parçası laboratuvara gönderilerek mikroskopla tetkik edilir. Biyopsi
ile elde edilen patolojik bulgu, hastalıkların, özellikle akciğer kanserinin
teşhisinde çok önem taşır.
- Bronkoskopla görülemeyen fakat röntgen filminde görülen bir bölgeden radyoskopi
altında bronkoskop kullanılarak akciğer dokusundan forsepsle biyopsi elde
edilebilir. Buna transbronşik biopsi denilir.
Bronkoskopi aracılığı ile tedavi yöntemleri
- Bronşları dolduran ve nefes
tıkanıklığına yol açan balgam artıkları ve koyulaşmış bronş salgıları, bronkoskopun kanalından fizyolojik tuzlu su verildikten sonra aspiratörle
tekrar emilerek nefes yolları yıkanabilir. Bu işlem bazı durumlarda hayat
kurtarıcı olur.
Ana nefes yollarını tıkayan bir
kanser varsa kanser ilaçları kanaldan gönderilen bükülebilir bir iğne ile
tümörün içine enjekte edilerek tıkanmayı önleyen bir tedavi uygulanabilir.
Bundan sonra forsepsle tümör parçacıkları çıkarılarak hastanın solunumu
rahatlatılır. Buna intratümoral kemoterapi denilir.
Ana nefes yollarını tıkayan
tümörlerde kanaldan özel bir ışık iletici proptan geçen lazer
ışınları sayesinde tümör yakılarak ortadan kaldırılabilir. Buna fotorezeksiyon denir.
Bronkoskobun kanalından ucunda
radyoaktif bir madde bulunan bir tel uzatılarak bronş içindeki tümöre
radyoterapi uygulanabilir. Buna brachytheraphy denilir.
Nefes yollarına kaçan iğne, diş
protezi vs. gibi yabancı cisimler bronkoskopi aracılığı ile özel forsepslerle
çıkarılabilir.
DİKKAT!
Akciğer radyografisinde şüpheli
bir durum saptanan her hastada mutlaka bronkoskopi yapılmalıdır. Akciğer röntgen filmi normal bile
olsa, balgamından kan gelen her hastada mutlaka bronkoskopi yapılmalıdır. 20 yıl boyunca günde bir paket
sigara içmiş ve 40 yaşını geçmiş her hastada öksürük, nefes darlığı gibi
şikayetler başlamışsa veya aniden şiddetlenmişse mutlaka bronkoskopi
yapılmalıdır. Bu esnada alınan biyopsi ve bronşları yıkayarak elde edilen
yıkantının mikroskop analizi, akciğer kanserinin erken teşhisine olanak
sağlayan en kesin yöntemi teşkil eder. Böylece akciğer kanseri çok erken
dönemde teşhis edilerek hayat kurtarıcı cerrahi müdahale olanağı sağlanır.
Bronkoskopi nasıl uygulanır?
Bronkoskopi, hastaneye gündüz gelinerek yapılabilir veya hastanede bir gece yattıktan
sonraki günün sabahı uygulanır. Her
iki durumda da bronkoskopiden en aşağı 4-6 saat öncesi yemek ve sıvı alınmaması
gerekir. Doktorunuz, bronkoskopi odasına
geldiğinizde işlemin nasıl yapılacağını size ayrıntılarıyla açıklayacaktır. Eğer
bir endişeniz varsa sorununuz varsa kesinlikle sormaktan çekinmeyin. Doktor
ve hemşirenize ilaçlara karşı alerji veya tepkilerinizin olup olmadığını lütfen
belirtiniz. Daha önce bronkoskopi yapılmışsa doktorunuz bulunan sonuçları
bilmek isteyecektir. Bunun
yanında bronkoskopinin yapılacağı gün genel durumunuzda bir bozulma olup
olmadığını (ateş, nefes darlığı gibi) doktorunuza bildirmeniz gereklidir.
İşlem nasıl yapılır?
Bronkoskopinin
size hiçbir sıkıntı ve acı vermeyeceğine emin olabilirsiniz. Bunu
sağlamak için muayeneden önce size "ön tedavi" uygulanır. Bunun
için doktorunuz kolunuzdaki veya elinizin üst kısmındaki bir vene (damara) iğne
yaparak rahatlamanızı sağlayacak bir ilaç verir. Bu enjeksiyon ile verilen ilaç
ağzınızı kurutacak ve sizi uykulu bir duruma sokacaktır. İşlem,
en rahat edeceğiniz şekilde, oturur ya da yatar durumda uygulanır. Lokal
anestezik bir ilaç, burun ve boğazınızı uyuşturmak üzere bu bölgelere sprey
halinde veya ince bir tüp içinde verilir. Böylece ses telleri ve gırtlak
bölgesi uyuşur. Bu işlem sırasında hissettiğiniz rahatsızlık, denizde
boğazınıza su kaçtığı anda hissettiğinizden daha fazla değildir.
Hastaların
lokal anesteziden sonra belirttikleri yutkunma zorluğu ve boğazı tahta gibi
hissetme duygusunun hiç bir zararı olmadığını belirtmemiz gerekir. Bu lokal
uyuşturma bronkoskopinin rahatlıkla uygulanmasını sağlar ve bu duygu kısa süre
sonra kaybolur. Bronkoskopi
işlemi sırasında uyuşturucu ilaç aynı zamanda öksürmenizi önler ve böylece
rahatsızlığınız en az düzeye indirilir.
Hastaları
en çok rahatsız eden düşünce, tüpün nefes yolundan geçmesi sırasında solunumun
kesilebileceği düşüncesidir. Bu düşünce ve korku tamamen yersizdir. Çünkü
bronkoskobun kalınlığı nefes yolundan çok daha incedir ve bronkoskop geçtikten
sonra gırtlakta solunum için çok geniş bir açıklık kalır. Ayrıca buruna
yerleştirilen yumuşak plastik bu tüpten devamlı oksijen verildiğinden solunum
çok rahat olur.
Olabilecek en büyük sıkıntı
bronkoskopi işlemi sırasında hastanın öksürmesidir. Bunun da hiç bir öneminin
olmadığı çok açıktır. Bronkoskopun
gırtlaktan geçirilmesi ile işin en güç kısmı biter. Bronkoskopi yapılırken
kanaldan verilen lokal anestezi maddesi bir süre sonra öksürük refleksini
kaldırdığından, hastanın öksürmesi çok kısa sürer. Doktorun
nefes yollarınızı incelemesi 15-20 dakikayı geçmez.
El
parmağınıza takılan mandal şeklindeki algılayıcı bir alet ile, nabız sayısı ve
kandaki oksijen miktarı sürekli denetlendiğinden solunum durumu doktorunuzun
her an kontrolü altındadır. Bu nedenle solunum ve kan dolaşımı açısından endişe
edilecek hiç bir durum söz konusu olmaz. Nefes
yollarında bir hastalığın görülmediği bazı durumlarda bronkoskopinin radyoskopi
altında yapılması gerekebilir. Bu durumda işlem karanlık odada yapılır. Böylece
nefes yolunun bronkoskoptan geçirilen bir forsepsle bronşların ileri
kısımlarından biyopsi alma olanağı sağlanır.
Bronkoskopi
sırasında biyopsi alınırken hiçbir acı duyulmayacağını tekrar vurgulamak
isteriz. Doktorun bronkoskopik gözlemi
bittikten sonra hastaya hiç bir rahatsızlık vermeden bronkoskop dışarı çekilir.
Bronkoskopi sonrası
Verilen
uyuşturucu ilaçlar nedeniyle uyku hali varsa hasta dinlenme odasında bir süre
istirahat eder. Bu sırada hastanın başında daima bir hemşire bulunur. Boğaz ve
gırtlak bölgesindeki uyuşmanın geçmesi ve uyutma refleksinin normal haline
gelebilmesi için yaklaşık 3 saatin geçmesi gerekmektedir. Bu nedenle
bronkoskopi yapıldıktan sonra 3 saat içinde yemek yenmemeli ve su
içilmemelidir.
Bronkoskopi
sonrasında burundan hafif bir kanama olabilir. Bundan sakın korkmayın. Bronkoskopi
işleminden 24 saat sonra bu belirtiler tamamen kaybolur. Boğazdaki hafif ağrı
hissi ve sesteki boğukluk bir süre devam edebilir. Sonuçta tüm belirtiler 1-2
gün sonra tamamen yok olacaktır. Bronkoskopiden
sonra balgamda kan görülebilir. Bunun da hiçbir tehlikesi yoktur.
Eve dönüş
Hastanın
aynı gün içinde eve dönmesi halinde, yanında mutlaka bir refakatçinin bulunması
gerekmektedir. Eve döndükten sonra günün kalan saatlerini istirahat ile
geçiriniz. Anestezinin etkisi bazen uzun sürer. Bu nedenle aşağıda belirtilen
işlemlerin yapılmaması gerekmektedir.
- Otomobil kullanmak
- Bir iş makinesini işletmek
- Alkol almak.
Anestezinin
etkisi ertesi gün geçeceğinden normal faaliyetlerinize devam edebilirsiniz.
Sonuçlar ne zaman alınır?
Doktor,
bazı hastalara uyanır uyanmaz sonuç hakkında bilgi verebilir. Patolojik muayene
için doku alınmış ve bronş lavaj sıvısı bakteriyolojik incelemeye gönderilmişse
laboratuvardan sonuçların alınması 3-5 gün sürebilir. Uyuşturucu
ilaçlar size söylenenleri unutmanıza neden olabilir. Bu nedenle bir yakınınızın
size eşlik etmesinde yarar vardır. Laboratuvar
sonuçlarının alınmasından sonra gerekli tedaviyi hekiminiz size tavsiye
edecektir. Bronkoskopi
solunum şikayetlerinizin sebebinin bulunmasında veya hastalık durumunuzun
gidişini değerlendirmede yardımcı olan ve bazı özel durumlarda tedavi olanağı
sağlayan bir muayene yöntemidir. Bronkoskopi,
gırtlağı (larenksi), ana soluk borusunu (trakeayı), hava yolllarının dallarını
(bronşları) ve akciğerin bazı bölgelerini doktorun doğrudan
doğruya görmesini sağlar.