Bazı belirtiler KOAH
olabileceğinizi düşündürmelidir:
- Öksürük: Uzun süredir devamlılık
gösteren (sık sık veye her gün) öksürük.
- Balgam: Uzun süredir devamlılık gösteren
balgam çıkartma.
- Nefes darlığı: Zaman geçtikçe giderek kötüleşen
nefes darlığı. Hastalar bu durumu genellikle, “zorlukla nefes alıyorum”,
“göğsüm sıkışıyor”, hava açlığı çekiyorum” şeklinde tanımlar. Bu nefes
darlığı hareket ettiğimizde artar, soğuk algınlığı ya da grip olduğumuzda da fazlalaşır.
Ancak bu üç bulgu olsa bile KOAH olmayabilirsiniz. Eğer sigara içiyorsanız ve içmeye
devam ederseniz KOAH olma riskiniz çok yüksektir.
KOAH olup olmadığınızı anlamak için doktorunuz sizden
spirometri denen bir test yaptırmanızı isteyecektir. Bu test akciğere giren ve çıkan havanın hacmini ölçerek, olması
gereken değerlerle karşılaştırır. Bu şekilde hava yollarınızın ne kadar ve
nasıl daraldığını ortaya koyar. Spirometrik incelemede, bütün yapmanız gereken, bir plastik
tüpün içine mümkün olduğunca kuvvetli bir şekilde üflemek olacaktır. Bu testin
sonuçlarına göre doktorunuz sizin KOAH olup olamadığınıza karar verecektir.
Doktorunuz size KOAH olduğunuzu mu söyledi?
Öncelikle geçmiş olsun... Hastalığınız ilerleyici tipte bir
hastalık. Yani gereken önlemler alınmazsa nefes darlığı artar, öksürük ve balgam
çoğalır, günlük hayatta yapmanız gereken basit işlerde bile zorlanmaya
başlarsınız. Bunu bilmeniz, onun ilerlemesini durdurmanız ya da en azından
yavaşlatmanız için çok önemli.
Yani eğer gereken önlemleri alırsanız ve
doktorunuzun önerdiklerini yerine getirirseniz:
KOAH nedir?
KOAH bir akciğer hastalığıdır. KOAH’ın kendisine özel sıkıntıları nasıl yarattığını anlamak
için akciğerlerimizin normal işleyişine bir göz atalım:
Akciğerimiz normalde nasıl işler?
Ağız veya burundan alınan hava, hava yollarından geçerek
akciğerlere girer. Bu hava yolları, akciğerlerin içine girdikten sonra, bir
ağacın dalları gibi dağılarak gittikçe incelir. Her bir hava yolunun ucunda ise
bir üzüm salkımı gibi alveol adı verilen hava baloncukları bulunur.
İşte içimize aldığımız havanın içerisindeki oksijen, bu alveollerin duvarlarına
komşu olan, son derece ince damarlardan kana geçer. Aynı anda, o damarlardaki
kanda bulunan, vücudun ürettiği karbondioksit de, alveolün içindeki havaya
geçer. Böylece, aldığımız soluğu verdiğimizde vücudun atığı olan karbondioksiti
atar, bir sonraki solukta ise yeniden bol oksijenli havayı içimize çekeriz. Sağlıklı kişilerde hava yolları temiz ve açık olur. Alveoller de
hızla hava ile dolar ve boşalır.
KOAH’ta akciğerlerde neler olur?
KOAH’ta akciğerlerimizde 2 tip sorun ortaya çıkar
Hava yolları daralır, yani içimize daha az hava
alabiliriz. Bunun nedenleri şunlardır:
- Hava yollarının
duvarları kalınlaşır ve şişer.
- Hava yollarının
çevrelerindeki minik kaslar bunları sıkıştırır.
- Hava
yolları, öksürükle dışarı atmaya çalıştığımız sümüksü bir sıvı salgılayarak
tıkanıklıklara neden olur.
Hava baloncukları, yani alveoller, yeterince boşalamaz ve göğsümüzü dolu, sıkışık hissederiz.
KOAH kimlerde olur?
- KOAH erişkinlerde olur, çocuklarda olmaz.
- KOAH bulaşıcı bir hastalık değildir.
- KOAH’lı kişilerin büyük bir çoğunluğu halen sigara içen
veya uzunca süre sigara içmiş ve bırakmış olan kişilerdir. Bütün tütün
mamülleri yani sigara, puro, pipo, nargile gibi bunların hepsi KOAH’a neden
olabilir.
- Kendiniz sigara içmiyorsanız bile, çevrenizde içilen
sigaranın dumanı da bu hastalığın gelişimine katkıda bulunabilir.
- KOAH’ı olan 100 kişiden 90’ında bunun sebebi sigaradır.
- Sigaradan başka, evde ya da iş yerinde, uzun süreli toz,
duman gibi etkenlerle karşılaşmak ve genetik faktörler de KOAH gelişiminde
etkili olabilir.
KOAH’ta alınması gereken önlemler:
1. Sigarayı bırakın!
KOAH’ta hastalığınızın ilerlemesini durdurmak için en etkili
yöntem sigarayı bırakmaktır. İşte en sonunda duydunuz bunu. Sırf “bana sigarayı bırakmamı
söyler şimdi” diye doktora gitmekten kaçtığınız günleri, yılları hatırlıyor
musunuz? Olsun. Hala yapabilirsiniz. Şunu iyi bilin ki siz isterseniz sigarayı
bırakabilirsiniz.
- Doktorunuzdan sigarayı bırakma konusunda yardım isteyin.
- Sigarayı bırakmak için tarih belirleyin. Ailenize,
arkadaşlarınıza sigarayı bırakmaya çalıştığınızı söyleyin. Eve sigara sokmayın.
Sizi seven insanlara, yanınızda sigara içmeyerek sağlığınızın kötüye gitmesine
yol açmadıkları için teşekkür edin.
- Size sigarayı hatırlatacak yer, kişi ve durumlardan
kaçının. Kül tablalarınızı kaldırın.
- Sigarayı bir günlüğüne bırakın. Ertesi gün de bir
günlüğüne bırakın. Ertesi gün de bir günlüğüne bırakın. Ertesi gün de bir
günlüğüne bırakın. Ertesi gün de...
- Eğer bıraktıktan sonra başlarsanız, olsun! Yine bırakın.
Sigarayı kesin olarak bırakmış birçok kişi bunu birkaç denemeden sonra
başarmıştır.
2. İlaçlarınızı doktorunuzun anlattığı şekilde kullanın.
- Doktorunuzun önerdiği şekilde kontrollerinize gidin.
- İlaçlarınızı nasıl kullanmanız gerektiğini iyice
anladığınızdan emin olun. KOAH’ın tedavisinde kullanılan birçok ilaç nefes
yoluyla alınmaktadır ve etkili olabilmeleri için kullanım şeklinin çok iyi
öğrenilmesi ve uygulanması gerekir.
3. Durumunuzda kötüleşme olursa beklemeden doktorunuza ya da
hastaneye başvurun.
Şu belirtiler olursa acil servise başvurun:
- Konuşmanız zorlaşırsa
- Yürümeniz zorlaşırsa
- Dudaklarınız ya da tırnaklarınız morarırsa,
- Kalp atışlarınız çok hızlı ya da düzensiz olursa,
- Aldığınız ilaçlar eskisi kadar etkili olmamaya başlarsa.
4. Yaşadığınız yerde havanızı temiz tutun.
- Duman, buhar ve keskin kokulu şeyleri yaşadığınız yerden
uzak tutun.
- Mutfakta bir pencereyi aralık tutun; yemek kokuları ve
buhar dışarı çıkabilsin.
- Sobayla ısınıyorsanız, yine bir pencere ya da kapıyı
aralık tutun ki duman ve is dışarı çıkabilsin.
- Dışarıda havanın çok kirli olduğu dönemlerde mümkün
olduğunca evden çıkmayın.
5 Vücudunuzu güçlendirin.
- Doktorunuzdan solunum egzersizleri yapmayı öğrenin.
Bunlar solunum kaslarınızı güçlendirerek soluk alıp vermenizi
kolaylaştıracaktır.
- Düzenli egzersiz yapın. Günde 20
dakikalık yürüyüşlerle başlayabilirsiniz.
- Asla soluğunuzun tıkanmasına
neden olacak şiddette ezersiz yapmayın.
- Sevdiğiniz bir egzersizi yapın.
- Kiloluysanız kilo verin (bu da
sigarayı bırakmak kadar olay değil mi!). Sağlıklı beslenin.
- Sağlıklı beslenme ve egzersiz
konularında doktorunuza konuşun.
6. Şiddetli KOAH’ınız varsa
nefesinizi idareli kullanın.
- İşlerinizi yavaş yapın.
- İşlerinizi oturarak yapın.
- İşlerinizi yapmanın kolay
yollarını bulun.
- Mutfakta, banyoda ve yatak
odanızda eşyalarınızı alması kolay yerlere koyun.
- Gevşek ve sıkıştırmayan giysiler
giyin.
7. Grip aşısı olmanızın gerekip gerekmediğini doktorunuzla
konuşun.
KOAH’ta kullanılan ilaçlar nelerdir? Bunlar ne işe yarar?
KOAH’ta en sık kullanılan
ilaçlar daralmış hava yollarını genişletmeye ya da hava yollarının duvarlarındaki
şişkinliği/kalınlaşmayı azaltmaya yarayan ve nefes ile alınan ilaçlardır Düzenli veya gerektiğinde
kullanıldıklarında KOAH hastalarına önemli yararlar sunar. Nefes yoluyla alınan ilaçların
nasıl kullanıldığını doktorunuza danışın.